Толеранттылықты қалыптастыру – тәрбиенің маңызды құрамдас бөліктерінің бірі, әсіресе инклюзия білім беру мен әлеуметтік кеңістіктің ажырамас бөлігіне айналған қазіргі қоғамда. Ерте жастан бастап балалар әлемді таниды, айналасындағылармен өзара әрекеттесуді үйренеді және адамдар арасындағы айырмашылықтар туралы түсінік қалыптастырады. Дәл осы кезеңде ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларға толерантты қарым-қатынастың негіздері қаланады.
Неліктен мектепке дейінгі жастағы балаларда толеранттылықты тәрбиелеу маңызды?
Мектепке дейінгі жас әлеуметтік мінез-құлықты қалыптастыру үшін ең қолайлы кезең болып саналады. Бұл кезеңде балалар жаңа білімді қабылдауға ашық, байқағыш және ересектердің мінез-құлық үлгілерін белсенді түрде қабылдайды. Ерте жаста толеранттылықты тәрбиелеуге назар аударылмаса, кейінірек адамдар арасындағы айырмашылықтарды қабылдауда қиындықтар туындап, бұл қоғамдағы қарым-қатынасқа теріс әсер етуі мүмкін.
Толеранттылық балаларға көмектеседі:
- Басқаларды түсініп, қабылдауға. Инклюзивті ортада тәрбиеленген балалар адамдардың әртүрлі болатынын, бірақ бұл ешкімді жақсы немесе жаман етпейтінін түсінеді.
- Эмпатияны дамытуға. Басқа адамның көзқарасын түсініп, онымен бірге сезімде болу – әлеуметтік бейімделу үшін маңызды дағдылар.
- Қақтығыстарды шешуге. Толеранттылық агрессивті мінез-құлықтың ықтималдығын азайтады, компромисстер табуға және ортақ тіл табысуға үйретеді.
Ануфриева жүргізген зерттеуге сәйкес, толеранттылықтың жағымды үлгісі бар ортада тәрбиеленген балалар инклюзивті қоғамға жақсырақ бейімделіп, ынтымақтастық дағдыларын дамытады.
Мектепке дейінгі жастағы балаларда толеранттылықты қалай тәрбиелеуге болады?
Ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларға толерантты қарым-қатынасты қалыптастыру жүйелі көзқарасты талап етеді, оған балалармен, олардың ата-аналарымен және педагогтармен жұмыс кіреді.
- Ертегілер мен ойын әдістерін пайдалану.
Ертегілер, оқиғалар мен ойындар толеранттылықты тәрбиелеудің тиімді құралы болып табылады. Олар балаларға адамдар әртүрлі, бірақ бәрі де маңызды екенін жеңіл түрде түсіндіруге көмектеседі. Мысалы, ертегі кейіпкерлері арқылы әртүрліліктің қиындықтарды жеңуге қалай көмектесетінін көрсетуге болады. - Рөлдік ойындар.
Педагогтар мен ата-аналар балаларға әртүрлі қажеттіліктері бар адамдардың рөлдерін ойнауға мүмкіндік беретін ойындарды ұйымдастыра алады. Бұл эмпатияны дамытуға және түсінуге ықпал етеді. - Ересектердің жағымды үлгісі.
Балалар жиі ересектердің мінез-құлқын көшіреді. Егер ата-аналар мен тәрбиешілер ерекше қажеттіліктері бар балаларға құрметпен қарауды көрсетсе, бұл толеранттылықтың берік негізін қалыптастырады. - Эмоциялар мен әрекеттерді талқылау.
Балаларды өз эмоцияларын білдіруге және өздерінің де, айналасындағылардың да мінез-құлқын талдауға үйрету маңызды. Бұл эмоционалдық интеллектті дамытуға және басқаларға құрметпен қарауға ықпал етеді.
Педагогтар мен ата-аналардың рөлі.
Педагогтар мен ата-аналар мектепке дейінгі жастағы балаларда толеранттылықты тәрбиелеуде жетекші рөл атқарады. Олардың ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалармен өзара әрекеттесудегі тәсілдері бірдей болып, жұмыс бірге жүргізілуі маңызды. Ата-аналар білім беру мекемелерінің бастамаларын қолдап, инклюзияны дамытуға бағытталған іс-шараларға қатыса алады, сондай-ақ балаларда толеранттылықты қалай қалыптастыруға болатынын өздері де үйрене алады.
Толеранттылықты тәрбиелеу – қоғамға қосқан үлес.
Мектепке дейінгі жастағы балаларда толеранттылықты тәрбиелеу – бұл тек бала дамуына қосқан үлес емес, сондай-ақ инклюзивті қоғам құруға жасалған маңызды қадам. Ерте жастан бастап өзгелерді қабылдап, түсінуді үйренген балалар әлемнің күрделі және көпқырлы болмысында ашық, эмпатиялы және ынтымаққа дайын болып өседі.